Archive for juillet, 2015

Une petite note sur le système de numération de l’arménien classique

Toutes les lettres de l’alphabet de l’arménien classique participent au système de numération classique. Les 36 lettres divisées en 4 fois 9 lettres consécutives permettent de représenter les unités, les dizaines, les centaines et les milliers.

 

ա 1 | ժ 10 | ճ 100 | ռ 1000
բ 2 | ի 20 | մ 200 | ս 2000
գ 3 | լ 30 | յ 300 | վ 3000
դ 4 | խ 40 | ն 400 | տ 4000
ե 5 | ծ 50 | շ 500 | ր 5000
զ 6 | կ 60 | ո 600 | ց 6000
է 7 | հ 70 | չ 700 | ւ 7000
ը 8 | ձ 80 | պ 800 | փ 8000
թ 9 | ղ 90 | ջ 900 | ք 9000

 

Ce système de numération arménienne est à rapprocher de celui de l’hébreu. Les 27 lettres de l’alphabet sont divisées en 3 séries de 9 lettres consécutives représentant les unités, les dizaines et les centaines.

 

א 1 | י 10 | ק 100
ב 2 | כ 20 | ר 200
ג 3 | ל 30 | ש 300
ד 4 | מ 40 | ת 400
ה 5 | נ 50 | ך 500
ו 6 | ס 60 | ם 600
ז 7 | ע 70 | ן 700
ח 8 | פ 80 | ף 800
ט 9 | צ 90 | ץ 900

 

On note l’absence du zéro dans les deux systèmes.


Les nombres dix-sept à dix-neuf en arménien classique

En arménien classique, les déterminants numériques cardinaux se déclinent sans suivre de règle précise et uniforme.

Le grand grammairien comparatiste Antoine Meillet écrivait dans Altarmenisches Elementarbuch (Ed. Carl Winter, 1913, §77) : « Les quatre premiers adjectifs cardinaux sont toujours déclinés, même lorsqu’ils sont placés devant un mot ». Un peu plus loin (§78), il précisait : « Les nombres de ‘cinq’ à ‘dix’ restent toujours invariables au nom. acc. sg. հինգ ‘5’, վեց ‘6’, եւթն ‘7’, ութ ‘8’, ինն ‘9’, տասն ‘10’. Dans les autres cas, ils se déclinent en partie, presque uniquement lorsqu’ils sont placés après un substantif ; on a ainsi : gén. dat. abl. հնգից, վեցից, եւթանց, ութից, ըննից, տասանց, instr. հնգաւք, վեցիւք, եւթամբք, etc. Les autres nombres restent généralement invariables et se déclinent aux mêmes cas indiqués ci-dessus (donc pas au nom. acc.) ». Les nombres de onze à seize sont des mots composés մետասան, երկոտասան, երեքտասան, չորքտասան, հնգետասան, վեչտասան. Leur déclinaisons est partielle elle aussi : gén. dat. abl. մետասանից, երկոտասանից, etc. Meillet mentionne alors les nombres de dix-sept à dix-neuf en en donnant la forme en plusieurs mots mais il n’en dit pas plus : եւթն եւ տասն, ութ եւ տասն, ինն եւ տասն.

En 1936, lorsqu’il publie sa Grammaire comparée de l’arménien classique (Imp. des PP. Mkhitaristes, Vienne), dans sa description des noms de nombre (§70, p. 99-101), il ne dit rien des nombres de dix-sept à dix-neuf.

Il faut donc aller à la source des manuscrits pour savoir ce qu’il en est pour ces trois nombres. Le corpus que forme la Bible arménienne connue sous le nom de Zohrab (Venise, 1805) est le lieu idéal d’une investigation dont voici les résultats.

Dix-sept

  • En un seul mot
    • Accusatif pluriel – 2 Roi 7,1 : ամս եւթնուտասն (dix-sept ans)
  • En plusieurs mots
    • Accusatif pluriel – Gn 47,28 : եկաց յակոբ յերկրին եգիպտացւոց ամս եւթն եւ տասն (Jacob vécut dix-sept ans au pays d’Égypte)
    • Accusatif pluriel – Jr 32,9 : եւթն սիկղ եւ տասն արծաթոյ (dix-sept sicles d’argent)
  • Dérivé
    • Adjectif Gn 37,2 Յովսէփ եւթնուտասնամեայ էր (Joseph avait dix-sept ans)

Dix-huit

  • En un seul mot
    • Accusatif pluriel – Jg 3,14 ; Lc 13,11 : ամս ութուտասն (dix-huit ans)
    • Nominatif pluriel – Lc 13,4 : Կամ նոքա ութուտասանքն (ou eux, les dix-huit personnes)
    • Accusatif pluriel – Lc 13,16 : ութուտասն ամ
    • Génitif pluriel – 2 Roi 24,8 : Որդի ամաց ութուտասնից էր յովաքիմ (Joiakîn était un fils de dix-huit ans)
  • En plusieurs mots
    • 1 Roi 7,15 ութ եւ տասն կանգուն (dix-huit coudées)
  • Dérivé
    • Le dérivé ութուտասնամեայ (adj. de 18 ans) est mentionné par le NBHL, mais nous n’avons pas de témoin

Dix-neuf

  • En un seul mot
    • Nominatif singulier – Jr 52,12 : այն ամ իննուտասն էր (c’était en la dix-neuvième année)
  • En plusieurs mots
    • Nominatif pluriel – Jos 19,38 : քաղաքք ինն եւ տասն (dix-neuf villes)
    • Accusatif pluriel – 2 Sa 2,30 : ինն եւ տասն առն (dix-neuf hommes)
  • Dérivé
    • Le dérivé իննուտասնամեայ (adj. de 19 ans) est mentionné par le NBHL, mais nous n’avons pas de témoin

En conclusion

Il ressort que ces nombres sont soit formés d’un unique mot (ex. եւթնուտասն) soit de plusieurs (ex. եւթն եւ տասն), lesquels ne sont pas toujours contigus. Quand ils s’écrivent en plusieurs mots, seul le dernier, տասն, se décline. Certains dérivés du nom de ces nombres sont constitués d’un seul mot.

NBHL : Աւետիքեան, Սիւրմէլեան, Աւգերեան, Նոր բառգիրք հայկազեան լեզուի, (Gabriēl Awetikʻean, Khachʻatur Siwrmēlean, Mkrtichʻ Awgerean, Nor baṙgirk’ haykazean lezowi, nouveau dictionnaire de langue arménienne), Venise, 1836-1837. 2 vol., 1140 et 1067 p.

Le plus long verset de la Zohrab

La plupart du temps les versets sont constitués d’une unique phrase et ne dépassent guère trois lignes. Ils subdivisent les chapitres des livres. En les numérotant, les imprimeurs ont offert aux lecteurs des repères faciles.

Dans la Bible arménienne publiée en 1805 à Venise par le P. Zohrab, nous trouvons un verset particulièrement long. C’est le 5e verset du deuxième chapitre du livre de Judith.

ՅՈՒԴԻԹ – ԳԼ(ՈՒԽ) Բ՜.
(5) Եւ եղեւ իբրեւ կատարեաց զխորհուրդս զայս, կոչեաց նաբուքոդոնոսոր արքայ ասորեստանեայց զհողեփեռնէս զսպարապետ ա(մենայ)ն զօրաց իւրոց՝ եւ ասէ ցնա. Ա́յսպէս ասէ արքայ մեծ՝ տէ́ր՛ի վ(ե)ր(այ) ա(մենայ)ն երկրիս. ահաւասիկ դու ելանիցես առաջի երեսաց իմոց, եւ ընտրեսցես առցես դու ընդ քեզ որք յուսացեալ են ՛ի զօրու(թ)ի(ւն)ս իւրեանց, հետեւակս հազարս հարիւր քսան. եւ բազմութի(ւն) յոյժ հեծելոց բեւրս երկոտասան։ եւ ելցես դու ընդ կողմն արեւմտից. քանզի ապա́խտ արարին զբանիւք հրամանաց իմոց։ Եւ պատուիրեսցես ն(ո)ց(ա), զի պատրաստեսցեն զերկիրն եւ զջուրսն. զի ելանե́մ ես բարկութ(եամ)բ իմով ՛ի վ(ե)ր(այ) ն(ո)ց(ա), եւ ծածկե́մ զերեսս ա(մենայ)ն երկրի, եւ առնեմ կոխա́ն ոտից զօրու(թեամ)բ իմով, եւ մատնեցից զն(ո)ս(ա) ՛ի յափշտակութի(ւն) ա(մենայ)ն զօրաց իմոց. եւ վիրաւորք ն(ո)ց(ա) լցցեն զձորս եւ զծործորս իւրեանց, եւ գե́տք խաղասցեն յարենէ ն(ո)ց(ա). եւ ածի́ց ես զգերութի(ւն) ՛ի վերայ ն(ո)ց(ա) ՛ի ծագաց երկրէ։ Եւ դու ելանիցես պատիցե́ս պաշարիցե́ս ինձ զսահմանս ն(ո)ց(ա). եւ ապա մատնիցեն քեզ զանձինս իւրեանց. եւ պահիցես ինձ զն(ո)ս(ա) յաւուր նեղու(թ)ե(ան) եւ կշտամբանա́ց ն(ո)ց(ա)։

(http://titus.uni-frankfurt.de/texte/etcs/arm/zohrab/armat/armat458.htm)


  • Catégories

  • Calendrier

    juillet 2015
    L M M J V S D
    « Déc   Avr »
     12345
    6789101112
    13141516171819
    20212223242526
    2728293031  
  • Archives

  • Copyright © 1996-2010 Blogabriel. All rights reserved.
    iDream theme by Templates Next | Powered by WordPress